پیشینه تاریخی

پس از سقوط دولت صفویه ، در دوره ای که ایران عملا میان روس و عثمانی و اشرف افغان تقسیم شده بود ، آذربایجان در دست دولت عثمانی ماند ولی دیری نپایید نادر شاه آن را از تصرف دولت عثمانی بیرون آورد و در صحرای مغان تاجگذاری کرد . کریمخان زند در سال 1175 هجری آذربایجان را از دست خانمهای محلی که پس از مرگ پادشاه قیام کرده بودند ، باز پس گرفت ، اما پس از مرگ او باز خوانین محلی سر بر آوردند تا اینکه آقا محمد خان قاجار در سال 1205 هجری موفق شد که اداره امور آذربایجان را کاملا در اختیار بگیرید .


موقعيت جغرافيايي

استان‌ آذربايجان‌ شرقي‌ با 46930كيلومتر مربع‌ وسعت‌ در گوشه‌ شمال‌ غربي‌ ايران‌ قرار دارد.براساس‌ آخرين‌ تقسيمات‌ سياسي‌ و اداري‌ در سال‌ 1375 شهرستانهاي‌ استان‌ آذربايجان‌ شرقي‌ عبارت‌اند از: اهر، بستان‌ آباد، بناب‌، تبريز، سراب‌، شبستر، كليبر، مراغه‌، مرند، ميانه‌، هريس‌ و هشترود و جلفا. شهر تاريخي‌ تبريز،مركز سياسي‌ - اداري‌ و تجاري‌ استان‌ مي‌باشد. اين‌ استان‌ با جمهوري‌هاي‌ آذربايجان‌، ارمنستان‌ و نخجوان‌ مرزمشترك‌ دارد. شهر مرزي‌ جلفا از طريق‌ خط‌ آهن‌ نخجوان‌، ايروان‌ و تفليس‌ به‌ جمهوري‌ اكراين‌ و بنادر درياي‌ سياه‌وصل‌ مي‌شود. استان‌ آذربايجان‌ شرقي‌ از طريق‌ شبكه‌ راههاي‌ گسترده‌ زميني‌ و هوايي‌ با سراسر ايران‌ و بيشتركشورهاي‌ جهان‌ مرتبط‌ است‌.
استان‌ آذربايجان‌ شرقي‌ ويژگي‌هاي‌ زمين‌ شناختي‌ و توپوگرافيكي‌ جالب‌ توجهي‌ دارد. قله‌ سهند با 3722متر بلندترين‌ نقطه‌ آن‌ است‌ و در جنوب‌ تبريز واقع‌ شده‌ است‌. پست‌ترين‌ ناحيه‌ استان‌ نيز با 1220 متر در حوالي‌درياچه‌ اروميه‌ قرار دارد. ارتفاعات‌ اين‌ استان‌ در سه‌ ناحيه‌ شمالي‌ (كوههاي‌ قره‌ داغ‌)، مركزي‌ (سهند و بزقوش‌) وكوههاي‌ جنوبي‌ (قافلانكوه‌) كشيده‌ شده‌اند.


جمعیت استان

اين‌ استان‌ در سال‌ 1375 حدود 3278000 هزار نفر جمعيت‌ داشت‌ كه‌ 28/60 درصد آن‌ شهرنشين‌ و72/39 درصد آن‌ روستانشين‌ و عشاير بوده‌اند. شهر تبريز با بيش‌ از يك‌ ميليون‌ و يكصد و هفتاد هزار نفرجمعيت‌ يكي‌ از پرجمعيت‌ترين‌ شهرهاي‌ ايران‌ و استان‌ آذربايجان‌ شرقي‌ است‌.


تاريخ و فرهنگ

استان‌ آذربايجان‌ شرقي‌ بخشي‌ از سرزمين‌ كهنسال‌ ايران‌ است‌ كه‌ در زمان‌ تسلط‌ اسكندر مقدوني‌بر ايران‌ (سال‌ 331 پيش‌ از ميلاد) سردار آن‌ به‌ نام‌ آتورپات‌ كه‌ شهربان‌ ماد كوچك‌ بود، دراين‌ سرزمين‌ قيام‌ كرد وقسمتي‌ ازمادكوچك‌ راكه‌ همان‌ آذربايجان‌ است‌،متصرف‌ شد.ازآن‌ پس‌ اين‌ منطقه‌ آتورپاتكان‌ ناميده‌ شد. اين‌منطقه‌ سپس‌ به‌اسامي‌ مختلف‌ از قبيل‌ آذرآبادگان‌، آذربادگان‌ و آذربايجان‌ ناميده‌ شده‌ است‌. اكثر مورخين‌ اسلامي‌آذربايجان‌ را محل‌ ولادت‌ زرتشت‌ دانسته‌ و تولد او را به‌ منطقه‌ اروميه‌ و شهر كنزك‌ در حدود درياچه‌ چيچست‌(اروميه‌) نسبت‌ داده‌اند اين‌ استان‌ در طول‌ بيش‌ از هزاران‌ سال‌ شاهد حوادث‌ بي‌شمار تاريخي‌، سياسي‌ واجتماعي‌ بوده‌ و طي‌ همين‌ دوره‌ جلوه‌هاي‌ ويژه‌اي‌ از تمدن‌ كهنسال‌ را پديد آورده‌ كه‌ امروزه‌ براي‌ جهانگردان‌بسيار جالب‌ توجه‌ است‌.
استان‌ آذربايجان‌ شرقي‌ از نظر فرهنگي‌ نيز يكي‌ از مناطق‌ ويژه‌ ايران‌ است‌ كه‌ مجموعه‌اي‌ از سنن‌ ديرين‌ وباستاني‌ را پديد آورده‌ است‌. عمده‌ترين‌ ويژگي‌ فرهنگ‌ مردم‌ آذربايجان‌ زبان‌ و فولكلور آن‌ است‌ كه‌ به‌ نحوي‌ بامراسم‌ و سنن‌ برجسته‌ مردم‌ درآميخته‌ است‌. زبان‌ مردم‌ اين‌ استان‌ تركي‌ آذري‌ است‌. اين‌ زبان‌ در آذربايجان‌ ايران‌ وآن‌ سوي‌ ارس‌ و ساير نقاط‌ ترك‌ زبان‌ ايران‌ - به‌ جز تركمانان‌ - از قرن‌ها پيش‌ زبان‌ گفتگوي‌ مردم‌ آذري‌ زبان‌ بوده‌است‌.
اين‌ استان‌ مهد دانشمندان‌، عرفا، شعرا و مشاهير زيادي‌ همچون‌ مولانا بابا مزيد، خواجه‌ عبدالرحيم‌ اژآبادي‌، شيخ‌ حسن‌ بلغاري‌، عبدالقادر نخجواني‌، مولانا احمد هراتي‌، همام‌ تبريزي‌، خاقاني‌ شيرواني‌، اسدي‌ طوسي‌،ابوالعلاء فلكي‌، ظهير الدين‌ فاريابي‌، انوري‌ ابيوردي‌، قطران‌ تبريزي‌، شيخ‌ محمد خياباني‌، ستارخان‌ و باقرخان‌ و...بوده‌ است‌ و از مشاهير متأخر آن‌ مي‌توان‌ از استاد محمد حسين‌ شهريار چهره‌ تابناك‌ شعر و ادب‌ ايران‌ وآذربايجان‌ ياد كرد.


آب و هوا

آب‌ و هواي‌ استان‌ آذربايجان‌ شرقي‌ بطور كلي‌ سرد و خشك‌ است‌. موقعيت‌ جغرافيايي‌ و فضاي‌كوهستاني‌ آن‌ از عوامل‌ برودت‌ و سردي‌ در نواحي‌ كوهستاني‌، اثرات‌ ملايم‌ كننده‌ بخارهاي‌ درياي‌ خزر و ارتفاع‌ اندك‌ از عوامل‌ اعتدال‌ آب‌ و هواي‌ در نواحي‌ پست‌ است‌.
متوسط‌ درجه‌ حرارت‌ از 9/8 درجه‌ در تبريز تا 2/20 درجه‌ سانتيگراد در مراغه‌ متغير است‌. ميانگين‌ حداقل‌درجه‌ حرارت‌ در زمستان‌ها به‌ 1- درجه‌ سانتيگراد مي‌رسد و با توجه‌ به‌ تغييرات‌ هوا و درجه‌ حرارت‌، بهترين‌فصل‌ و ايام‌ مسافرت‌ به‌ استان‌ آذربايجان‌ شرقي‌، بهار و تابستان‌ مي‌باشد.

سوغات و صنايع دستي

استان‌ آذربايجان‌ شرقي‌ يكي‌ از كانون‌هاي‌ صنايع‌ دستي‌ ايران‌ محسوب‌ مي‌شود. در اين‌ استان‌ انواع‌ فرش‌، قاليچه‌، گليم‌، جاجيم‌، خورجين‌، شال‌، گليمچه‌، ظروف‌ سفالي‌ و سراميك‌، اقسام‌ سبد حصيري‌ و تركه‌اي‌، پارچه‌هاي‌ پشمي‌و ابريشمي‌، سوزن‌دوزي‌، نقره‌سازي‌، قلاب‌ بافي‌، حوله‌ و پتو بافي‌، مفرش‌ بافي‌، مسند، كفشدوزي‌، جواهر سازي‌ ونمدبافي‌ و... توليد و عرضه‌ مي‌شود. ورني‌بافي‌ از صنايع‌ دستي‌ بومي‌ استان‌ است‌ كه‌ فقط‌ زنان‌ عشاير ارسباران‌ وكليبر به‌ توليد آن‌ مي‌پردازند. محصولات‌ توليدي‌ صنايع‌ دستي‌ استان‌ علاوه‌ بر استفاده‌ خانوار، در هفته‌ بازارها،مراكز فروش‌ معتبر، فروشگاه‌هاي‌ فرودگاهي‌، ايستگاه‌هاي‌ راه‌آهن‌ و ترمينال‌هاي‌ مسافري‌ نيز عرضه‌ مي‌شود.علاوه‌ بر سوغاتي‌ صنايع‌ دستي‌، انواع‌ خشكبار تبريز نيز در شمار سوغاتي‌هاي‌ مهم‌ استان‌ به‌ حساب‌ مي‌آيند وطرفداران‌ بسياري‌ دارند.